Wandelroute langs de duurzame handel en kolonisatie

1. Het Scheepvaartmuseum en VOC-schip Amsterdam

Vanaf het startpunt heb je goed zicht op Het Scheepvaartmuseum en de replica van het VOC-schip Amsterdam. Amsterdam was in de 17e-eeuw de grootste haven ter wereld: 2/3 van alle schepen die toen over de wereld voeren, kwam uit Nederland. Schepen werden hier gebouwd, voeren uit en kwamen terug met goederen. Dit is één van de grote succesverhalen van Amsterdam én één van de zwartste pagina’s in de geschiedenis. Als je kijkt naar het VOC-schip naast Het Scheepvaartmuseum, dan zie je luikjes. Achter deze luiken zaten kanonnen, want lange tijd stond handel gelijk aan oorlog. Hiermee werd de door de VOC gewenste monopolie op de specerijenhandel afgedwongen. De Banda-eilanden in Indonesië werden grotendeels ontvolkt door de gevechten, hongersnoden, moordpartijen en deportatie door de Nederlandse aanvallers. Het gebouw achter het schip is in 1656 in 9 maanden tijd gebouwd voor de Amsterdamse Admiraliteit. Dit bestuursorgaan vulde het gebouw met enorme voorraden voor de bouw en uitrusting van oorlogsschepen: allerlei soorten zeilen, kogels, ankers, kanonnen, buksen en geweren. De belangrijkste klant van de Admiraliteit was de Verenigde Oostindische Compagnie. De snelheid van de constructie laat wel zien hoeveel geld er omging in de handel van de VOC. Tegenwoordig is dit Het Scheepvaartmuseum. Het VOC-schip Amsterdam heeft overigens nooit de maandenlange reis naar Indonesië kunnen volbrengen. Het leed schipbreuk voor de kust van Engeland en het wrak ligt er nog tot vandaag de dag

• Het Scheepsvaartmuseum | Kattenburgerplein 1

2. Koffiehuis van de Volksbond (Adres Sotto voor de route)

Je staat nu voor de poort van de Entrepotdok. Straks ga je hier onderdoor naar links om de pakhuizen te bewonderen. Links van de poort van de Entrepotdok staat een klein bakstenen huis met de tekst: 'Koffiehuis van den Volksbond'. De arbeiders die rond 1890 vol goede moed naar Amsterdam waren getrokken om er te werken, hadden het niet gemakkelijk. Ze leidden een zwaar en onzeker bestaan, waar de boeren maar met moeite aan konden wennen; velen zochten hun heil in drank. In die tijd kregen de arbeiders hun weekloon uitbetaald in de plaatselijke kroeg. Het loon werd vaak direct omgezet in alcohol, wat resulteerde in een nagenoeg leeg loonzakje als deze arbeiders bij moeder de vrouw thuiskwamen. Op zeker moment besloten de vrouwen: dit gaat zo niet langer! Samen met Amsterdamse ondernemers werden koffiehuizen opgericht, zodat het loon niet meer in de kroeg zou worden uitbetaald. Dit is één van de laatste koffiehuizen die nog in de oorspronkelijke staat overgebleven is. Overigens werd er in de koffiehuizen wel bier geschonken, maar geen Jajem (Jenever). Dit scheelde al een hoop.

• Koffiehuis van de Volksbond | Kadijksplein 4

3. Pakhuizen

Je ziet hier het grootste bewoonde pakhuizencomplex van Amsterdam. Tot het begin van de 20e-eeuw waren deze gevuld met goederen die van alle windstreken Amsterdam werden aangeleverd. Vroeger moest men in Nederland voor doorvoer van goederen op de Amsterdamse, markt zowel invoer- als uitvoeraccijnzen (belastingen) betalen. Daarom werd in 1827 het rijksentrepot opgericht waar tot aan het einde van de 19e-eeuw goederen tijdelijk konden worden opgeslagen zonder dat daarover invoerrechten werden berekend. Het complex werd daarom geheel afgesloten. Aan de Laagte Kadijk (één straat terug) verscheen een muur en de poort waar je net doorheen bent gelopen, dat was de enige ingang. Je kunt hier ook de historische kraan bekijken en een blik werpen op de achterkant van Artis. Met een beetje geluk zie je de giraffes en olifanten in hun buitenverblijf.

• Pakhuizen | Entrepotdok 26

4. Korenmolen De Gooyer

Molens en de Nederlandse geschiedenis zijn nauw verbonden. Op het hoogtepunt stonden er 9000 molens in Nederland. In de pre-industriële tijden waren hun functies uiteenlopend. Ze maalden graan, zaagden hout, maakten papier, persten olie en legden zelfs hele polders droog. In het begin van de 15e eeuw ontstonden de eerste poldermolens. Deze molens maalden meertjes en plassen leeg en creëerden zo nieuwe bewoonbare cultuurlandschappen. Deze prille experimenten groeiden uit tot grootschalige droogmakerijen. Molens waren in die tijd een geavanceerde manier om energie op te wekken. In de 17e eeuw speelden ze dan ook een cruciale rol in Nederland. Naast de korenmolen De Gooyer bevindt zich sinds 1983 Brouwerij ’t IJ waar uitsluitend speciaalbieren gebrouwd worden. Aan de Funenkade, naast de molen, worden alle tapbieren van de brouwerij gebrouwen. Op deze locatie is ook het proeflokaal van de brouwerij. Drink hier een lekker biertje voordat je de wandeling vervolgt. 

• Brouwerij 't IJ | Funenkade 7

5. Pakhuis Oostenburg, Multatuli en fair trade

In 1661 kocht de VOC het grootste deel van het toenmalige eiland Oostenburg om er scheepswerven en magazijnen te vestigen. Deze pakhuizen werden gevuld met de exotische goederen die vanuit de hele wereld naar Amsterdam werden verscheept. Specerijen, tabak, koffie en cacaobonen. Opeens kwamen Amsterdammers in aanraking met dingen die ze nog nooit eerder hadden gezien, geroken of geproefd. De stad werd ongekend welvarend en niemand vroeg zich af waar deze welvaart eigenlijk vandaan kwam en ten koste van wie. Edward Douwes Dekker was een van de weinigen die het onrecht en onderdrukking van het koloniale systeem aan de kaak stelde in het in 1859 geschreven boek 'Max Havelaar'. Zijn opstandige houding kostte hem zijn baan als overheidsfunctionaris in Nederlands-Indië.

• Pakhuis Oostenburg | Oostenburgervoorstraat 182-316

6. Czaar Peter

De straat is vernoemd naar de Russische tsaar Peter de Grote die hier in 1697 4 maanden verbleef om het scheepstimmerman vak te leren. Eén van de machtigste mannen van die tijd wandelde hier maandenlang rond, dronk bier in kroegen en leefde als Amsterdammer onder de Amsterdammers. De 25-jarige tsaar bezocht onder meer de Hortus Botanicus en het Paleis op de Dam, maar zoals het een Rus betaamt hield hij ook wel van een glaasje en naar verluidt had hij vele liefjes in de buurt. Vandaag de dag is de Czaar Peterstraat een plek waar verschillende duurzame ondernemers bewuste keuzes maken om een verschil te maken in de wereld. Je kunt hier plekken bezoeken als Not Just a Gift, gerund door Laura Wienesen die al 50 jaar in de buurt woont en originele en duurzame producten verkoopt. Ook Kaffa Koffie is een bezoekje waard, Marcos Desta komt uit Ethiopië en draagt er persoonlijk zorg voor dat zijn koffie onder de juiste omstandigheden wordt verbouwd en voor een eerlijke prijs wordt ingekocht.

• Czaar Peter | Czaar Peterstraat

7. Cacao en chocola

Aan het einde van de straat zit aan de linkerkant het Cacaomuseum, een bijzonder plek gerund door Henk Jan Laats. In de twintig jaar dat hij in Zuid-Amerika woonde, verdiepte hij zich in cacao. "Omdat iedereen van chocola houdt, is het de ideale manier om te praten over de geschiedenis van chocola, ons eten, het milieu en de uitdagingen voor de toekomst." Wist je dat Amsterdam nog steeds de grootste cacaohaven van de wereld is? In het museum vind je ook een reep van de Chocolade Makers. De bonen voor deze reep worden elk jaar vanuit de Dominicaanse Republiek naar de Amsterdamse haven gebracht door het zeilschip de 'Tres Hombres', het enige vrachtschip ter wereld dat enkel op windkracht – dus uitstootvrij – zijn spullen vervoert. Met deze biologische en fair trade chocolade steun je de 'Tres Hombres' en kies je voor eerlijke handel en duurzaam transport. En zo zie je maar weer: fouten uit het verleden geven ons de mogelijkheid om dingen anders te doen in de toekomst. 

• Cacaomuseum | Czaar Peterstraat 175

Tours that Matter

Tours that Matter biedt interactieve walks & talks aan, waarbij  je individueel unieke routes kunt lopen. Liever een andere buurt of thema? Er zijn ook tours op maat met bijzondere perspectieven en verhalen. Stuur een mailtje naar info@toursthatmatter.com of kijk voor meer informatie op toursthatmatter.com. Volg Tours that Matter op instagram: tours_that_matter