Maak een ommetje met Tom

Het schuldige landschap van het toenmalige IJsclubterrein

Dit jaar is het 80 jaar geleden dat de stad bevrijd werd en er een einde kwam aan de Tweede Wereldoorlog. Het Museumplein, toen het IJsclubterrein, vormde het hart van de Duitse bezetting in Amsterdam. Veel Duitse instanties, militair en civiel, namen in 1940 hun intrek in de villa’s aan het plein, van de Ortskommandantur tot Kameradschaftshaus Erika. De bezetting van de stad werd vanuit hier gecoördineerd en ten uitvoer gebracht. Ondertussen bezocht de bezetter ook graag het Concertgebouw en het Rijksmuseum. Op het plein zelf organiseerden zij in de eerste oorlogsjaren grote propagandabijeenkomsten en defilés, vaak samen met de NSB. Het hoofdkwartier van de NSB in Amsterdam bevond zich vlak bij het plein, in de Lairessestraat. NSB-leider Anton Mussert nam aan het einde van de oorlog zijn intrek aan het Concertgebouwplein.

Veel van de Joodse bewoners rondom het plein werden vanaf 1942 opgepakt en gedeporteerd naar concentratiekampen. Onder hen was de Joodse schrijfster Etty Hillesum, die in de Gabriel Metsustraat woonde aan het plein. Daar schreef ze een deel van haar beroemd geworden dagboeken. In 1943 werd het plein voor alle burgers van de stad verboden terrein: het werd afgezet met prikkeldraad, er verschenen grote bunkers, zoeklichten en luchtafweergeschut. Het plein werd onderdeel van een Duits Stützpunkt voor de verdediging van de stad. Toen de stad bevrijd werd, parkeerden de Canadezen hun tanks op het plein en namen de Amerikanen hun intrek in de Duitse villa op Museumplein 19.

Ommetje met Tom

Voor het programma op het Museumplein maakte Ommetje met Tom een digitale wandeling die je gratis kan beluisteren via deze link. Al wandelend over het plein ontdek je de verborgen verhalen van het eens zo schuldige landschap.