Wandelroute door het Oostelijk Havengebied

1. NEMO Science Museum

Voorheen NewMetropolis, werd NEMO in 1997 ontworpen door architect Renzo Piano. Het gebouw is volgens Piano een 'reflectie van de dwarsdoorsnede van de IJ-tunnel' die eronder loopt. NEMO, nu het grootste sciencemuseum van Nederland, dreigde aan het einde van de vorige eeuw failliet te gaan. En omdat er toch al een associatie met de scheepvaart werd gemaakt in de voormalige haven van het Oosterdok, kreeg het museum de bijnaam ‘Zinkend Schip’. 

• NEMO Science Museum | Oosterdok 2

2. Muziekgebouw aan ’t IJ en Bimhuis

Het Muziekgebouw aan 't IJ ligt aan 3 zijden in het water van het IJ en lijkt nog het meest op een betonnen doos in een glazen huid, met een dak dat aan een kant zover uitsteekt dat het op een luifel lijkt. Binnen de betonnen doos zit zich nog een doos, de concertzaal. De zaal heeft een unieke, variabele akoestiek, doordat het plafond, de vloer en de zijwanden beweegbaar zijn. Het Bimhuis is apart, maar niet helemaal: het springt aan de oeverzijde uit het gebouw en lijkt maar deels bij het Muziekgebouw te horen. Het gebouw met de beide culturele instellingen is ontworpen door het Deense architectenbureau 3xNielsen, kortweg 3XN. De bouw heeft 20 jaar geduurd. Het Muziekgebouw heeft als kernrepertoire eigentijdse klassieke muziek en hieraan gerelateerde genres, bij het Bimhuis kun je terecht voor actuele jazz en geïmproviseerde muziek. 

• Muziekgebouw aan 't IJ | Piet Heinkade 1

• Bimhuis | Piet Heinkade 3

3. Passengers Terminal Amsterdam

De Passengers Terminal Amsterdam aan het IJ waar cruiseschepen af- en aanmeren, is booming business. Het gebouw van architect Larry Malkin werd in 2000 opgeleverd. Het is geen wonder dat de bijnaam van het gebouw de ‘Goudvis’ werd, want iedere keer dat er een groot cruiseschip aanmeert, levert dat naar schatting zo’n €600.000 op voor de stad.

• Passengers Terminal Amsterdam | Piet Heinkade 27

4. Java-eiland

Java-eiland is een woonwijk die gebouwd is in 1997 door architect Sjoerd Soeters, die bekend staat als dé postmoderne architect van Nederland. Hij ontwierp samen met 30 ingehuurde architecten een stedenbouwkundig plan met 1500 woningen en voorzieningen. Het bestaat uit grote, gesloten bouwblokken die zijn verdeeld in zogenaamde 'stempels', appartementengebouwen met tussen de 20 en 30 woningen. De bouwblokken worden van elkaar gescheiden door dwarsgrachten, waaraan grachtenhuizen zijn geplaatst. Deze dwarsgrachten doen zo dan ook denken aan de grachten in het historisch stadscentrum. Elke smalle, hoge gevel is anders, maar wel modern vormgegeven. Dat geldt ook voor de Venetiaans ogende bruggen over de grachtjes. 9 bruggen zijn ontworpen door het Belgische kunstenaarsechtpaar Guy Rombouts en Monica Droste. Zij ontwierpen een nieuw alfabet, 'het Azart', een beeldschrift waarin elke letter vervangen is door een lijn. De kronkelfiguren in de brugleuningen vormen steeds een woord. De naam van het alfabet verwijst naar AZ-art (A-Z voor alfabet en art voor kunst) en naar het woord hazard (lot, avontuur). En: Azart is Russisch voor bezieling of hartstocht in het spel.

• Java-eiland

5. KNSM-eiland en Loods 6

Aanvankelijk was het KNSM-eiland een golfbreker voor de Oostelijke Handelskade, net als het naastgelegen Java-eiland. Beide ‘eilanden’ heetten toen het IJ-eiland, ontstaan in 1875 uit het zand en veen afkomstig uit het Noordzeekanaal. KNSM-eiland werd in 1995 opgeleverd onder supervisie van een studiegenoot van Sjoerd Soeters, Jo Coenen. Het is genoemd naar de Koninklijke Nederlandse Stoomboot-Maatschappij (KNSM) die hier tot 1979 was gevestigd. In tegenstelling tot Java-eiland werd op KNSM-eiland een deel van de oude havengebouwen gehandhaafd, zoals het kantinegebouw, de dokterswoningen, Loods 6, het douanegebouw en het kantoor van de Rijn Scheepvaart Maatschappij. Loods 6 is het voormalige havengebouw van de KNSM en is nu onder andere een ateliergebouw en biedt onderdak aan diverse winkels, een galerie en een kunstuitleen. De grote bagagehal wordt soms gebruikt voor exposities. In de vertrek- en aankomsthal (nu café-restaurant De Kompaszaal) is een kleine expositie over de geschiedenis van het gebied ingericht. De hal is een goed bewaard gebleven voorbeeld van architectuur en inrichting uit de jaren 50.

• Loods 6 | KNSM-laan 143

6. The Whale op Sporenburg

The Whale is ontworpen door architect Frits van Dongen. Voordat Van Dongen aan het werk ging met The Whale, maakte een andere architect een eerste ontwerp dat schuin uit de grond oprees en de vorm van een sfinx had. Het ontwerp werd overgenomen door Van Dongen en die tekende een tweede punt, waardoor het er eerder uitzag als een walvis. Vandaar de uiteindelijke naam The Whale. Deze oorsprong verklaart ook de naam Sfinx garden voor de binnentuin.

• The Whale | Baron G.A. Tindalstraat 224

7. Pythonbrug

Al doet de naam anders vermoeden, ontwierp architect Adriaan Geuze de Pythonbrug niet per se als slang. Maar de gebogen vormen, met aluminium armaturen in de vorm van gestrekte meeuwenkoppen, versterken de dynamiek van de 93-meter lange brug en het heeft daardoor wel wat weg van een python. De brug werd eerst ook wel Anaconda-, Salamander- of Dinosaurusbrug genoemd. Het architectenbureau van Adriaan Geuze, West 8, ontwierp ook woningen in de buurt. De stalen brug met houten plankieren steunend op beton is alleen geschikt voor voetgangers (fietsers alleen toegestaan met de fiets aan de hand).

• Pythonbrug

8. Borneo-eiland en de Scheepstimmermanstraat

Tot in de jaren 80 was het Borneo-eiland een haventerrein en industriegebied. Sindsdien is het ingericht voor woningbouw. Eén van de meest bijzondere straten is de Scheepstimmermanstraat met zijn opvallende huizen. De eigenaren mochten naar eigen ontwerp een huis bouwen en elk huis is dan ook anders, ondanks dat ze allemaal even hoog, diep en breed zijn. Een gevel van roestplaten, hout, glas of kunststof, je ziet het allemaal in deze straat. En nóg beter als je een klein stukje doorloopt naar de Stokerkade. 

• Scheeptimmermanstraat

9. Bouwcomplex Hoop, Liefde en Fortuin

Een enorm bouwcomplex met een opvallende, voorover hellende witte gevel: het gebouw Hoop, Liefde en Fortuin aan de Borneolaan werd ontworpen door architect Rudy Uytenhaak. Aan de voorkant (de noordzijde) heeft het gebouw een lange, schuin oplopende monumentale gevel waarachter een woningcomplex met stadswoningen, koopappartementen en bejaardenflats schuil gaan. Op het trapsgewijs oplopende gevelreliëfscherm bracht de kunstenaar Willem Oorebeek een stippenraster aan. Aan de zuidzijde van het gebouw heeft Oorebeek ook zijn stempel gedrukt. De glazen delen van de balkons en de keukens zijn voorzien van grafische uitsneden in een rasterpatroon van kranten- en tijdschriftenfoto's. Dit bijzondere gebouw van architect Rudy Uytenhaak uit 2002 is afgeleid van 3 molens die hier vroeger stonden.

• Bouwcomplex Hoop, Liefde en Fortuin | Rietlandterras

10. Rietlandpark

Het Rietlandpark kreeg zijn naam in 2005 en is vernoemd naar de Stads Rietlanden. Eind 19e-eeuw werden hier de handelsterreinen en een rangeerterrein van de spoorwegen aangelegd voor het Oostelijk Havengebied, en tot de jaren 40 was er een locdepot van de Nederlandse Spoorwegen. Sinds 1997 is hier de ingang van de Piet Heintunnel en sinds 2005 rijden er verschillende trams. Naast het kruispunt en de tramhaltes staat het kunstwerk Voor de bijen van Frank Mandersloot: op elkaar gestapelde tafels met daarop bijenkasten. Bedoeling was om de bijen uit buurt naar deze plek te lokken, maar al snel bleek dat bijen zich niet laten sturen. Er was te weinig groen en de kasten stonden te hoog. In 2013 is de Imkervereniging Waterland gestopt met het verzorgen van de korven, maar ze staan er nog wel.

• Rietlandpark

Willemijn van Breda

Willemijn is sinds 1996 werkzaam als gids in Amsterdam. Voor groepen, maar ook in opdracht geeft ze rondleidingen in Amsterdamse musea, en vanaf het water, met de fiets of te voet door de stad zelf. ''Toen ik kunstgeschiedenis studeerde hier in Amsterdam, koos ik voor de richting architectuur. Kunst verandert nooit, dat blijft altijd mooi zoals het is. Maar gebouwen hebben hun eigen geschiedenis, en die veranderen mee door de jaren heen. Ik zie mijzelf als een wandelend visitekaartje en ik ben trots dat ik al deze verhalen over de stad kan delen met anderen.''

Wil je op pad met Willemijn? Kijk op haar website: willemijnvanbreda.nl