Keti Koti: zo herdenk je de afschaffing van de slavernij
Op 1 juli herdenken we de slavernij en vieren we de afschaffing ervan. Maar wat houdt Keti Koti nou precies in? Alles wat je moet weten over de herdenking én het bevrijdingsfeest.
Ketenen Gebroken
De naam Keti Koti (spreek uit: ‘kittie kottie’, dus niet 'keeti kooti') komt uit het Sranantongo, de tweede taal van Suriname naast het officiële Nederlands, en betekent ‘ketenen gebroken’. Een letterlijke verwijzing naar de kettingen waar tot slaaf gemaakten mee vastgeketend zaten. Op 1 juli herdenken we het slavernijverleden en vieren we het moment van de afschaffing van de Nederlandse slavernij in Suriname en op de Antillen op 1 juli 1863. Die datum komt met een kanttekening, want hoewel de slavernij officieel werd afgeschaft in 1863, waren de tot slaaf gemaakten nog 10 jaar lang verplicht om op de plantages door te werken. Vandaar dat we 1873, 10 jaar na de formele afschaffing, aanhouden als het daadwerkelijke jaar dat de slavernij eindigde.
Dit kun je verwachten van Keti Koti 2022: de herdenking
Hoe zit dat nou met de herdenking Keti Koti? We spraken Ivette Forster, sinds 2009 een van de organisatoren van het Keti Koti Festival in het Oosterpark. ‘Wij vieren Keti Koti op 1 juli, maar in Suriname begint de herdenking al op 30 juni,’ zegt Ivette. 'Op de vooravond staan veel mensen in de gemeenschap stil bij de gruwelijkheden van de slavernij.’ Tijdens kabraneti’s, sacrale bijeenkomsten binnen de winti-religie, staat herdenking en contact met de voorouders en andere overledenen centraal. Zo wordt in Suriname herdenken en vieren gescheiden, zoals we dat ook met 4 en 5 mei doen.
In Amsterdam begint de officiële, nationale herdenking op 1 juli om 11:00 met de Bigi Spikri, een optocht waarin mensen in klederdracht vanaf de Stopera naar het Oosterpark lopen. Bigi Spikri betekent letterlijk ‘grote spiegel’. Ivette: ‘Het verhaal gaat dat toen de tot slaaf gemaakten vrijkwamen, ze in optocht door grote steden langs de weerspiegelende etalages van winkels liepen en zichzelf in de prachtige kleding bewonderden. Het is dan ook vooral een gezellige en kleurrijke optocht.’
Eenmaal bij het Oosterpark aangekomen volgt om 13:00 de nationale herdenking bij het Monument van het Nederlands Slavernijverleden en Erfenis in het Oosterpark. Tijdens deze plechtige bijeenkomst houdt een vertegenwoordiger van de regering een toespraak. ‘Wij vragen ieder jaar of Premier Rutte die toespraak wil voeren, maar hij komt helaas nooit.’ Ook zijn er vertegenwoordigers van het Kabinet, de Gevolmachtigde Ministers van Curaçao, St. Maarten en Aruba, de Ambassadeurs van Suriname, Ghana en Zuid-Afrika en de Burgemeester van Amsterdam. En goed om te weten: iederéén is welkom in het Oosterpark. Kun je er niet live bij zijn? De herdenking wordt ook uitgezonden door de NOS en AT5.
Dit kun je verwachten van Keti Koti 2022: de viering
Na de herdenking begint het Festival en barst het feest los. Ivette tipt: ‘Internationale reggae-groep Inner Circle sluit de avond af op het hoofdpodium, Un De. Daar móet je bij zijn’. Het Concertgebouw heeft een programma voorbereid met onder andere Ronald Snijders. Op het traditionele podium, Kas Di Kabra, zal Surinaamse en Antilliaanse muziek klinken die ook tijdens de slavernijperiode gespeeld werd en op het kinderpodium, Hof van Anansi, worden verhalen verteld over de mythische spin Anansi. Het laatste podium, Boni Tula, is een plek van verdieping, met onder andere een Gran Krutu (wat ‘grote vergadering’ betekent). ‘Hier gaat men het gesprek aan over de doorwerking en de verwerking van het slavernijverleden, naar aanleiding van de excuses van de Burgemeester van Amsterdam, ABN-AMRO, De Nederlandsche Bank en verschillende kerken. Ook geeft The Black Archives een presentatie en verbeelden jongeren uit Amsterdam-Noord met zang, dans, rap en spoken word hoe het voor hen is om nazaat te zijn van tot slaaf gemaakten.’
Keti Koti als nationale feestdag?
‘Get over it’, ‘Het is al zo lang geleden’, ‘Ga door met je leven’: slechts een paar meningen die Ivette te horen krijgt. Maar de herdenking is ontzettend belangrijk. ‘De manier waarop - nog steeds - naar zwarte mensen gekeken wordt, heeft zijn oorsprong in de slavernijperiode: vanuit het kolonialisme en de racistische samenleving die er veel te lang is geweest,’ verduidelijkt ze. Keti Koti herinnert ons eraan hoe belangrijk het is om op een gelijkwaardige manier met elkaar om te gaan. En toch is Keti Koti in Nederland nog niet erkend als officiële feestdag. Ivette: ‘1 Juli een nationale feestdag? Een heel goed plan, wellicht op de jubileumjaren, net als 5 mei. Het kan het begin zijn van een groter signaal.’ Ivette is positief: ‘Ik zie dat er veel meer aandacht is voor het slavernijverleden en racisme en er ontstaan oneindig veel initiatieven.’ Zo staat er veel moois op de Amsterdamse agenda: de expositie Zwartheid Onder Ogen Komen: Beeldvorming over Zwarte Mensen en de Strijd Daartegen is nu te zien in The Black Archives, Onze Koloniale Erfenis is vanaf 24 juni in het Tropenmuseum te zien en over een paar jaar zal het langverwachte nationaal slavernijmuseum eindelijk zijn deuren openen.
